آشوراده در خزر خاک می‌خورد/ اراده؛ علاج انزوای جزیره

بعد از دو کیلومتر قایق نوردی به ساحل رسیدیم...وقتی از قایق پیاده شدیم پس از پیاده کردن اسباب و اثاثیه اتراق یک روزه خانواده به سمت بندرترکمن نگاه کردم...علیرغم این که غبار دریا را فراگرفته بود اما اسکله بندر دیده می شد.

و من بودم که برای اولین بار بر روی تنها جزیره خزر پا می گذاشتم.تصور قبلی از جزیره در ذهن نداشتم اما سخنان زیادی در مورد این نگین دریای شمال شنیده بودم..«جزیره آشوراده»...ماسه‌های نرم و هوای گرم اولین چیزهایی بودند که به پیشوازمان آمدند.

در ابتدای اسکله ساختمان های شیلات و دریابانی قرار داشت که معدود کارکنان آن مشغول به کار بودند.جمعه بود اما گاهی صدای افرادی از دور شنیده می شد.

درختچه های گز، درختان انار، گل های خرزهره و گیاهان خودروی وحشی دیگری کل جزیره را فراگرفته بود.عبدالبصیر قزل، قایق رانی که ما را به آشوراده رساند گفت که«چندین سال است که به دلایل مختلف از جمله طغیان رود ولگای روسیه و بالاآمدن آب، جزیره خالی از سکنه شده است»...برخی از خانه ها متروکه شده بود اما اثراتی از اقامت موقت در بعضی از منازل دیده می شد.

آفتاب مستقیم می تابید اما گرمای و رطوبت هوا هم باعث نمی شد که من دیدن وجب به وجب این جزیره را از دست بدهم.بوته های تمشک دور تا دور خانه ها را فراگرفته بود و باز من در رویا غرق شده و مانند سریال گمشده خود را تنها در جزیره تصویر کردم.حس غیرقابل توصیفی بود.

فعالیت یک مغازه در جزیره

جز یک مغازه خواربار کوچک که چشم به راه گردشگران باز بود هیچ مرکز خریدی در آنجا دایر نبود.خانه های خالی از سکنه زیادی وجود داشت و روی برخی از دیوارهای منازل، بنرهای قدیمی مبنی بر اجاره سوئیت دیده می شد؛ راهنما توضیح داد که افراد بومی منطقه و اندک گردشگرانی به این جزیره پا گذاشته و یکی دو روز را در اینجا سپری می کنند.

جلوتر، اردوگاه دانش آموزی قرار داشت و قفلی که بر روی در ورودی آن زده شده به همراه زنجیری که بر در مسجد جامع آشوراده بود نشان از آن داشت که مدت ها است کسی پایش را در آنجا نگذاشته است.

قلعه روس‌ها در وسط جزیره قرار داشت. راهنما گفت که«در زمان اشغال جزیره توسط روس‌ها بنایی قلعه مانند و به عنوان مقر نظامی توسط آنها ساخته شد، پس از خروج روس ها از کشور، در زمان رضاخان این قلعه تعمیر شد و به عنوان پاسگاه مورد استفاده قرار گرفت»...اما اکنون این بنا بطور کامل مخروبه و متروکه رها شده بود.

بعد از طی مسافت طولانی از میان مسیر شنی به ساحل آشوراده رسیدیم. پرندگان دریایی بی‌شماری در ساحل آرمیده بودند و چند اسکله چوبی در آن جا وجود داشت که کارایی خود را از دست داده بود و با اندک توجهی می توانست رونق روزگاران دور خود را به دست بیاورد.

با خود اندیشیدم چه پروژه ای مهم تر و پررنگ از این جزیره که با احداث زیرساخت ها می توانست در جذب گردشگر و ایجاد درآمد پایدار برای اهالی منطقه نقش آفرینی کند.آشوراده همت مسئولان را لازم داشت.

تصویب طرح  گردشگری 

اما نخستین بحث‌ها درباره اجرای طرح‌های گردشگری‌در جزیره آشوراده در سال ۱۳۸۳ مطرح شد و از همان زمان این طرح برای جزیره غنی از پوشش گیاهی و جانوری اما متروک، موافقان و مخالفان زیادی داشت.

دولت‌های مختلف بدون توجه به جایگاه اکولوژیکی آشوراده با فشار بر سازمان حفاظت  محیط زیست  و مدیران کل استانی آن‌ها، به دنبال گرفتن مجوز برای اجرای طرح گردشگری در این جزیره بودند تا بالاخره در دولت یازدهم با انعقاد تفاهم نامه ای بین سازمان حفاظت محیط زیست و میراث  فرهنگی  و گردشگری این طرح رسمیت یافت.

رئیس دولت امید در سفر استانی سال ۹۳ به گلستان، اجرای طرح گردشگری در آشوراده را به مردم استان وعده داد؛ وعده ای که پس از چهار سال وارد فاز اجرایی شده و تلاش استانداران پیشین استان در سنوات گذشته، تذکر نماینده ولی فقیه و عزم مدیران ارشد گلستان به اخذ مجوزهای دوازده گانه محیط زیستی منجر و کلنگ اجرای طرح گردشگری آشوراده به زمین زده شد تا ایجاد زیرساخت های گردشگری و رونق اقتصادی استان شتاب بگیرد و به گفته مسئولان هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد شود.

این طرح شامل ساخت اسکله، مسیر دسترسی، آلاچیق، رستوران و دیگر زیرساخت های مورد نیاز حضور گردشگران بوده و قرار است با سرمایه گذاری چهار هزار میلیارد ریالی دولت و بخش خصوصی تا سه سال آینده به بهره برداری برسد.مجری طرح سازمان همیاری شهرداری های استان بوده که در مدت ۳۰ سال از زمان شروع بهره برداری به صورت سه دوره ۱۰ ساله آن را اجرا خواهد کرد.

سایت پشتیبان

جاذبه های تاریخی و طبیعی آشوراده می تواند پیشران توسعه گلستان باشدبه گفته مسئولان گلستانی در این طرح قرار است راه دسترسی، زیرساخت و اسکله در ۱۳۸ هکتار اراضی پشتیبان طرح در بندرترکمن و آشوراده ایجاد شود و همچنین از مجموع وسعت ۳۸۰ هکتاری جزیره آشوراده، ۲۲ هکتار را به‌عنوان منطقه متمرکز برای اجرای سازه‌های سبک متناسب با ضوابط محیط‌زیست و بکارگیری از مصالح بومی درنظر گرفته‌اند اما یکی از نگرانی‌های کنشگران و کارشناسان محیط زیست، تبدیل آشوراده به«کیش دوم ایران»است.

در سایت پشتیبان، فعالیت‌های هتلینگ، پارکینگ، فروشگاه و مانند آن انجام می شود و در آشوراده سازه سنگین و با ارتفاع زیاد نخواهیم داشت.این طرح گردشگری قرار است در مساحت ۲۲ هکتار و با ظرفیت ۵۰۰ نفر روزانه و اقامت ۸۰ نفر به اجرا درآید.بخش عمده‌ای از این سازه‌های سبک هم در مجموعه گردشگری بندرترکمن مستقر خواهد شد.

موقعیت آشوراده

یک فعال و کارشناس ارشد محیط زیست در خصوص آشوراده به کاسپین خبر گفت:آشوراده در منتهی الیه شرقی شبه جزیره میانکاله در شهرستان بندرترکمن واقع شده در سده‌های گذشته در پی عملکرد و فعالیت گروه‌های انسانی با حفر کانال از توده اصلی خشکی خود(شبه جزیره میانکاله)جدا شد.

رسول رضوی با بیان این که ۴۰ درصد  خاویار  ایران در نزدیکی این جزیره به دست می‌آید، افزود:در سال ۱۸۳۷ میلادی این جزیره با وجود اعتراض ایران، به دست روسیه اشغال شد و نیروهای این کشور تا چندین دهه یک پاسگاه نظامی در آن داشتند.

رضوی گفت:این جزیره قبل از وقوع سیل سال ۱۳۷۲ با امکاناتی همچون پاسگاه ژاندارمری، شرکت تعاونی روستایی، مدرسه، مغازه، مسجد و حسینیه بیش از هزار نفر سکنه داشت که به مشاغل دامداری، کارگری، پیشه وری و ماهیگیری مشغول بودند اما با طغیان رود ولگا در روسیه و وقوع سیلاب ناشی از بالا آمدن دریای خزر، خالی از سکنه شد.

وی به پوشش گیاهی متنوع جزیره مانند بوته‌زارهای تمشک و درختان انار ترش اشاره کرد و افزود:آشوراده زیستگاه حیواناتی چون شغال، روباه، خرگوش، ماهی، قرقاول، جوجه تیغی، لاک پشت، مار، گورکن، کبک و پرندگان دریایی بی شمار، گراز و رمه اسبان وحشی است.

فراهم نبودن زیرساخت‌ها

در خصوص آماده‌سازی زیرساخت‌های گردشگری آشوراده با رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بندرترکمن گفتگو کردیم، محمد نصیری ضمن پذیرش این موضوع که در حال حاضر جزیره زیرساخت های مطلوبی برای پذیرش گردشگر را ندارد، گفت:در حال حاضر در طول روز به طور متوسط ۱۰۰ نفر از بخش‌های مختلف آشوراده بازدید می‌کنند.

نصیری افزود:تا زیرساخت های خدماتی کافی در جزیره آشوراده تعبیه نشود امکان پذیرش مسافر در شب فراهم نیست مضافا اینکه برای ماندگاری شبانه مسافران باید امنیت آنها با احداث واحدهای انتظامی فراهم شود.

وی به اختصاص ۷۰ میلیارد تومان اعتبار برای ایجاد زیرساخت‌های گردشگری در جزیره آشوراده در سفر روحانی به استان اشاره کرد و گفت:تمام مجوزهای این بخش از نهادهای ذی صلاح تحصیل شده تا در زون گردشگری به مساحت ۲۲ هکتار بتوانیم میزبان گردشگران در حوزه های طبیعت گردی و بوم گردی با تکیه بر گردشگری حفاظتی باشیم.

نصیری همچنین از اختصاص مبلغ یک میلیارد تومان اعتبار از سوی سازمان میراث فرهنگی برای تامین زیرساخت های لازم مانند فیبر نوری در جزیره آشوراده خبر داد و گفت:پس از تامین و اجرای این موضوع مباحثی نظیر تقویت شبکه انتقال آب شرب و برق به جزیره پیگیری خواهد شد.

وی گفت:در حال حاضر سازمان همیاری های استان باید مجوزهای لازم برای فعالیت در سایت پشتیبان را از محیط زیست تحصیل کند که در صورت اتمام این امر اجرای طرح گردشگری در جزیره شتاب خواهد گرفت.

سرزمینی با ظرفیت های بکر و کم مانند که ۴۳ سال قبل جزو نخستین مناطق زیست کره جهان معرفی و به عنوان یکی از تالاب‌های مهم دنیا در کنوانسیون جهانی رامسر ثبت شده از مدت ها پیش چشم انتظار توجهی اندک یا زیرساخت های ابتدایی است تا در راه رسیدن به توسعه و شکوفایی استان نقش آفرینی کند.

لذا مدیرانی که برای شرکت در آیین کلنگ زنی طرح گردشگری آشوراده با لغو برنامه های خود در این مراسم حاضر شدند تا در قاب دوربین ها قرا بگیرند باید بدانند که مردم همچنان چشم انتظار اراده و عزم جدی آن ها هستند./مهر